Erorketak, gai mamitsua (IV): nola ekidin

Aurrekoa

Badirudi orain arte erorketak oso modu ezkorrean ikusi ditugula eta datu kezkagarriekin irakurlea abailtzen saiatzen ari garela, baina errealitatea oso ezberdina da, eta berri onekin gatozkizue oraingoan, izan ere, erorketak ekidin, ekidin daitezke. Eta hogei aldiz erori izanagatik ere, ez du esan nahi hogeita batgarrenez erorkiko garenik!

Hain juxtu, ariketa fisikoak,%15-27an jaitsi ditzake erortzeko aukerak; eta are gehiago, prebentzio programek %40ean murrizten dute arriskua (GINÉ-GARRIGA & MARTÍN BORRÁS, 2008).

Horren harira, beste ikerketa batek (SIELBLEU CATALUNYA, s.d.) dio ariketa fisikoak erorketen %17an gutxitu ditzakeela, eta %20a eta 40aren artean jaisten duela hezurren apurketak izateko arriskua.

Erorketak, gai mamitsua (III): ondorioak

 Aurrekoa                                                                                                                      Hurrengoa

Luze hitz egin dugunez erorketen jatorrien inguruan, orain ondorioez jarduteko ordua iritsi da, eta ikusiko denez, zerrenda oso luzea da. Hasi baino lehen, gure hitzaldietan beti aipatzen dugu hiru motatako ondorioak daudela, hau da, fisikoak, psikologikoak eta ekonomikoak. Azken honen inguruan lasaiago hitz egingo dugu beste egun batean, baina bien bitartean, ea beste biei buruz zer ikasi dezakegun.

Zeintzuk dira, orduan, erorketen ondorioak? %5-8a apurketak izaten dira, 75 urtetik gorakoen kasuan emakumeen artean %40etan gertatzen direlarik, eta gizonezkoetan, berriz, %27a (CARDOSO, s.d.).

Erorketak, gai mamitsua (II): arrisku faktoreak

Aurrekoa                                                                                                                Hurrengoa

 Hainbeste zenbakirekin ziurrenik zorabiatuko zineten, baina hitz-jokoa eginda, zergatik zorabiatzen edo erortzen dira edadetuak hain maiz? Gure hitzaldietan, askotan gogoratzen dugu bi faktore mota daudela, norberarenak edo fisikoak eta kanpokoak edo ingurukoak, elkarri eragiten diotelarik. Zer diote, bada, adituek honen inguruan?

Gero eta erortzeko arrisku faktore gehiago, orduan eta arrisku gehiago erortzeko. Arrisku faktore horiek ariketa fisikoa, oreka, oinetakoak, osasuna, begiak, (argitasuna, urrun edo gertu ikustea, zenbateko gaitza, gauzak bereizi ahal izatea,…), botikak eta ingurunea lirateke (AUSTRALIAN GOVERNMENT, 2005). Ikerketa berberaren aburuz, erorketa gehienak bizitza sedentarioa duten edadetuek izaten dituzte, baina zergatik gelditzen dira etxean? Antza, etxezulo horien %20ak beraien mugikortasun eza hanketako gaitzei leporatzen die

Erorikoen atzean ere ahulezia sortzen duten bihotz arazoak, dementzia eta hipotentsioa, laberintitisa eta egoera fisikoaren kaskartzea leudeke, beste hainbaten artean (NSW Department of Health, 2006). Eta zalantzak argitzen hasi garenez gero, alkohola erorikoak errazten dituela egia al da? Bada, bai, egia da. Izan ere, koordinazioa eta oroimena gutxitzen ditu, efektu oro gehiegi handitzen ditu eta hezurrak mehetzen ditu.

Gaizki jatea arazoa eta errealitatea denean

Gaur egun, Europar Batasunak arazo larri bat du, betiko arazo ekonomiko eta politikoez gain, izan ere, 30 milioi pertsona daude desnutrizioak jota (Alfaro eta Vallés, 2010), zeintzuk 170 mila milioi euroko galera dakarten. Arazo larri hau Pragako Deklarazioaren bidez konpontzen saiatu ziren, fruituak oraindik jasotzeke dauden arren.

Elikadurarekin lotutako gaixoen sendatzea ez da oso erraz erdietsi historikoki, nutrizio eskasa izateaz gain, beraien jan kantitateak gorabehera handiegiak baititu, eta horrenbestez, pisu galera edo irabaziak gehiegizkoak dira.

Gure arlora hurbilduz, hau da, adinekoena, europar gaixo hauen %30-50a 85 urtetik gorakoek osatzen dute.
Medikuek, irtenbide bat topatzearren, metodo prospektiboak zein metodo erretrospektiboak erabiltzen dituzte (Alfaro eta Vallés, 2010). Lehenengoaren kasuan artatuak berak idatzi behar ditu jan eta berehala, bigarrengoa jandakoaren inguruko galdetegia den bitartean.

Zahartzea eta elikadura: beti mokoka

70 urtetik gorakoen energia %30ean gutxitzen da (Burgués, s.d.), altuerarekin eta pisuarekin batera. Gainera, duten kaltzio kontzentrazioak %40ko galera ikus dezake, hezurrek izan ditzaketen apurtzeko eta eraldatzeko aukerak asko haziz. Horretaz gain, grasa giharren kaltetan ugaritzen da eta ondorioz indarra eta malgutasuna galduz goaz, erortzeko arriskua ugarituz doan bitartean.

Burdina ere beheruntz doa eta anemiaz gain hemoglobinek izugarri egiten dute behera.

Adinarekin ere liseriketa egiteko gaitasuna behera doa, baina ez hori bakarrik, baita jatean ditugun sentimenak eta plazerra ere.

Izan ere, adinekoen artean elikadurarekin lotura duten gaitz franko azaltzen dira, hala nola, obesitatea (bai sagar itxura duen androidea, bai txermena formako ginoidea), diabeteak, hipertentsio arteriala, hiperkolesterolemia, pisu gutxiegi eta hesteetako eraldaketa.

Osasunak ezintasunak gutxitzearekin harreman estua du eta hau honela, zahartzaro osasuntsuak garrantzia handia du (Álvarez, Burgos eta Planas, 2011). Zahartzaro osasuntsuak bere baitan hainbat atal eta helburu izango lituzke, baina jo dezagun elikadurara, hau baita gaurko gaia.

Zahartzaroa: labur-labur

Zahartzaroa aho artean asko darabilkigun hitza da, baina komenigarria da gogoratzea bi zahartzaro mota daudela (Varela eta Alonso, 2009): lehen mailakoa edo intrintsekoa/fisiologikoa eta bigarren mailakoa (estrintsekoa) den patologikoa.

Halaber, zahartzaro eugerikoa dugula esaten da garrantzia handiegirik ematen ez diogunean eta osasunez ondo gabiltzanean, eta patogerikoa, ordea, beherakada sumatzen dugunean; bai fisikoki, bai mentalki.

Honen harira dator usual aging eta succesful aging kontzeptuen erabilera, zeintzuk adinarekin bat datorren eta adin beretsukoez oso gaindiz dagoen egoera fisikoari buruz hitz egiten duten, hurrenez hurren.

Endekatze prozesu hau 30 urterekin hasten da, eta heriotzararte jarraituko du, erritmo eta modu ezberdinean. Intrintsekoa da, kaltegarria denez peletereoa, progresiboa eta unibertsala, hau da, salbuespenik gabe denok zahartzen gara (Varela eta Alonso, 2009)

Nola jorratu erorketak esparru instituzionalean?

Honako sarrera honetan, erorketak beste ikuspuntu batetik aztertuko ditugu, hain zuzen ere, erizaintzaren edo zainketen ikuspuntutik. Izan ere, ba al dakite erizain, sendagile eta laguntzaileek zer egin behar den erorketen aurrean?

Horren harira, ospitale eta erresidentzietako langileekin egindako ikerketen ondorioz, jakin da langileak ere erorikoenganako kezka dutela (Williams & Scudds, 2008). Halaber, jakin badakite saihesgarriak direla, nahiz eta zehazki jakin ez. Honen aurrean, argi dago beraiekin ere lana egin beharra dagoela.

Zaintza programetako langileek duten ardura handia da, handiegia batzutan, behintzat ikerketa batzuek esandakoa ondo aztertzen badugu. Izan ere, horietako %49k uste du erorketak saihestezinak direla (Australian Goverment, 2005). Beste galdera bati erantzunez, %51ak ariketa batzuk baztertzen zituen adinekoekin pentsatuz ez zirela gai izango.

Bi erantzun hauek gure buruan eduki behar ditugun bi akuilurekin egiten dute talka: erorketak saihestezinak dira eta haien ezaugarrietara egokitutako egoera fisikoa edonork egin dezake, askotan hobekuntza nabaria delarik beraien osasunean.

Erorketen ondorio ekonomikoak

Beti ere erorketei buruz hitz eginez, gizonezkoek hiltzeko %46 aukera gehiago dituzte, nahiz eta emakumeek eroriko eta lesio gehiago izan. Askotan aipatu den arren, badago eroriketak ekidin litezke, eta hori oreka eta hanken indarra landuz, botikak aztertuz, begiak zainduz, etxe ziurragoak osatuz eta kaltzio eta D bitamina janez, osteoporosia ekidinez eta pisuarekin egindako ariketa fisikoa eginez aldakak babestuz lortzen da (CDC, s.d.).

AEBtako ikerketa batera joko dugu orain, non 17 segunduro nagusi bat ospitalera joaten den erorketa bat izan eta gero. Zoritxarrez, 30 minuturo pertsona bat hilko da arrazoi berdinarengatik (CDC, 2005).

Gertakari larri hauek, baina, heriotzez eta beste zenbait ondorio fisikoez gain eragin ekonomiko izugarria dute. Hemen New South Wales eskualdeko (Australia), Australia herrialdeko eta AEBtako datu batzuk aipatuko dituhu.

AEBtan, adibidez, 2010ean 28,2 bilioi $ (gogoratu haien bilioiak gure mila milioi direla) joan ziren erorketek sortutako gastuengatik, baina 2020ean 55 bilioira iritsiko dira. Halaber, batez beste 9000-135000 dolar inguru behar dira gastuei aurre egiteko (CDC, s.d.).

Australian (Moller, 2003) 2050erako 2500 ohe gehiago beharko dira ospitaleetan erorketengatik ingresatuak artatzeko soilik. Erorikoek kontu publikoetan sortzen dituzten galerak eta zorrak saihestu ahal izateko, herrialde berdineko agintariek erorikoak %66 gutxitu beharko liratekeela kalkulatu dute. Jaitsiera honek ezinezkoa dirudi epe motzean, baina urte batzuen buruan lortu dadin lanean ari gara mundu honetan sartuta gaudenok.

Erorketak ebaluatzeko hainbat jarraibide

89 urtetik gorakoekizaten dituzten erorketek arrazoi gehiagozituztela uste zen, endekatzea handiagoa baita. Hala ere, ikusi zuten hau ez zela horrela, aldagai berdinak baitira, aldatzen den bakarra ekintzaren intentsitatea dela, alegia (Formiga, Ferrer et Duaso, 2006).

Erotzen direnen artean, eta sailkapen hau berria bada ere, bi ikasle mota bereiztu ditzakegu horrelako programetan. Alde batetik antsietatedunak daude, zeintzuk beldur handiagoa dutenez ariketa fisikoa mugatzen duten, erortzeko arriskuak areagotuz; eta bestetik, estoikoak ditugu, eroriko ez diren konfiantza dutenez ariketa fisiko gehiago egiten dute eta beraien gorputzen egoera onak erorketak ekiditen ditu. (Delbaere, 2010)

Ikusten denez, erorketen ebaluazioa eta pertsonaren balorazioa ere ez da lan samurra, eta gauza asko hartu behar dira kontutan

Montserrat Lazaroren (Lázaro, s.d.) artikulu luze eta zehatz batetik hartu dugu ondorengo informazioa: gaur erorketen eta erortzen denaren balorazioa izango dugu hizpide.

Ezer baino lehen, erortzen den pertsona batengan hiru gauza aztertu behar ditugu:

1. Erorketaren ondorioak eta arrisku-faktoreak
   
2. Erorketa gehiago izateko arriskua
   
3. Erorketa baten ondoren lesio larriak izateko arriskua
   

Hezur osasuntsu eta indartsu batzuen alde

Barkamena eskatu behar dizuegu, lehenik eta behin, dokumentu honen errefrentzia galdu dugulako, baina interesgarria iruditu zaigu informazio hau partekatzea. Oraingo sarrerak hezurren apurketa du ardatz.

Esaterako, 50 urtetik gorakoen artean hezur asko eta asko erorketen ondorioz apurtzen dira, emakumezkoen %50a eta %22a gizonen kasuan, hain zuzen ere.

Aldaken apurketa izan ohi da larriena eta beldurgarriena, adinekoen %20a berehala hiltzen baita eta %33a urte batera. Apurketa mota honek adinekoen %67an du eragina, horietatik herenak laguntza behar dute hortik aurrera bizitza aurrera eramateko, %20a ondo jartzen da denbora tarte ezberdin baten ostean eta erdia erresidentzia batera doa.

Urtero 50000 aldaka apurtu ohi dira Espainian, ospitaleetako %28a eri hauek hartzen dituztelarik.

Hezurren hauskortasunak hiru arrazoi izan ditzake. Lehenik eta behin, eskeletoa ondo ez eraikitzea litzateke, arazoa atzetik datorrelarik. Bestalde, hezur kopurua eta kontzentrazioaren galera legoke, izan ere, adinarekin eta azalpen asko tartean direla hezurrak izugarri ahultzen baitira. Bukatzeko, hezurrak ondo osatzeak ere zeresana eman lezake gaitz honetan.

Apurketak ekiditerako orduan, hezurren berregitea (remodelado óseo) izeneko prozesu metabolikoa eta dietan 500-2000 mg kaltzio inguru sartzea funtsezkoa litzateke. Azken honen harira, kaltzioak hezurren jaitsiera galarazten du, xurgapena handituz doanez hezurrak indartu egiten baitira, baita D bitaminari esker, hein batean.

Hidratazioa hizpide (III)

Aurrekoa

Hidratazioarekin jarraituz, SEGG erakundearen praktika onen gida bat hartuko dugu kontuan, gaiaren inguruan are eta gehiago janzteko.

2003ko bero-olde izugarriak, zeinetan, gogora dezagun, Europa osoan zehar jende asko zendu zen, inflexio-puntua ekarri zuen gurera, batik bat hainbeste agure deshidratatuta hil ziren arte ez baitzen ezer egin. Adinekoek zigor handi xamarra izan zuten, baina ulertzekoa da zergatia, izan ere, orokorrean gure ur kontzentrazioa %75ekoa bada ere, 65 urtetik gorakoen kasuan %65a baita (Casado, Garea, Gil, Moreno, Ramos eta Rodríguez, 2011). Galera hau ehun muskularraren galtzeak dakar, eta hau, halaber, hezur, gantza eta lotura ehunak galtzeak.

Lehenago ere aipatu izan dugu urik gabe aste batean hilda geundekeela, baina jakirik gabe hilabete bizitzeko gai izango ginatekeela. Bada, uraren funtzioei so eginez gero, ulergarriagoa da baieztapen ‘bitxi’ hori. Urak fluido organikoak garraiatzen ditu, ehun eta artikulazioen lubrikantea da, zelulen metabolismoa ahalbidetzen duena, termoerregulatzailea, infekzioen aurrean babeslea, eta gainera, erreakzio kimiko guztiak gerta daitezen beharrezko baldintza. Ez da gutxi.

Hidratazioa hizpide (II)

Aurrekoa                                                                                                                          Hurrengoa

 
Hidratazioarekin hasi ginen moduan, jarraipena emango diogu azpigai bitxi batekin: garagardoaren garrantzia, hain zuzen ere.

Likido faltak edo desnutrizioak dakartzan gaitzez gain, botakak eta diarreak ere ohikoak dira, zeintzuk momentu horretan bertan 600 mL edanez ‘ahaztu’ daitezkeen (MARTÍNEZ, s.d. .-a-). Egoera hauetan edo ondo gaudenean ere, komenigarria da ura noiznahi edatea, egarrik ez badugu ere, ur faltak heriotza eta gaixotasun ugari ekarri baititzake

Gure gorputzaren homeostasia, hau da, barneko oreka, ur eskasiak apur lezake, beraz, oreka hidriko hori berreskuratzeko galdutakoa halako 1,5 berreskuratu beharko dugu uraz gain beste likido batzuekin. Hala ere, galdutakoa gure ehuneko portzentaiaren %2a baino gutxiago bada, ura soilik edatearekin nahikoa da (MARTÍNEZ, s.d. .-a-).

Garagardoa mundu osoan zehar da ezaguna, toki askotan bakoitzak edari preziatu hau egiteko modu propioa duelarik. Hain zen ezaguna lehen, ezen garagardoaren kontsumoa ardoarena baino askoz handiagoa zen (MARTÍNEZ, s.d. .-b-).

Baina garagardoari atxikitzen diogun funtzio ‘alkoholikoa’ eta freskagarriaz gain ura lortzeko bide eraginkorra da, % 92a ura baita. Horretaz aparte, Potasioa, Fosforoa, Kaltzioa, Sodioa, Magnesioa eta B bitaminak ere baditu bere baitan, oso edari interesgarria eta komenigarria (MARTÍNEZ, s.d. .-b-), honenbestez. Zaporea, ostera, lupuluak ematen dio.

Dena den, gazteek ez dute beren bertuteez gozatzeko aukerarik, neurriz kanpo edateak osagai hauek sabela azkarrago uztea baitakar. Honen harira, gakoa tripa uzten duen abiadura da, kantitatea baino gehiago.

Edadetuek hobeto edaten jakingo ahal dute!

Bibliografia

MARTÍNEZ, JR. La hidratación y la cerveza [linean].Sociedad Española de Dietética y Ciencias de la Alimentación (s.d. a). [Kontsulta: 2012-05-12]. http://www.cervezaysalud.es/pdf_actualidad_novedades/Guia_hidratacion_y_cerveza_98.pdf

MARTÍNEZ, JR. La hidratación en los mayores [linean]:

La cerveza como bebida hidratante. Sociedad Española de Dietética y Ciencias de la Alimentación (s.d. b). [Kontsulta: 2012-05-12]. http://www.cervezaysalud.es/pdf_actualidad_novedades/Manual_Cerveza_hidratacion_mayores_102.pdf

Hidratazioa hizpide (I)

                                                                                                                                              Hurrengoa

Honako artikulu honek, aurreko gai guztiak alboratu (baita erorketak ere) eta hidratazioa izango du hizpide, izan ere, kontutan hartu beharreko gauza oso garrantzitsua da, haren faltak osasun arazo andana ekartzen baititu. Larria da arazoa, are gehiago bi herenek hidratazio onik, hau da, egunero 2 L ur edatea (ESADE, 2010), ez dutenean.

Gabezia horren atzean aldaketa fisikoak daude, eta honekin batera eraldaketa horien eragile diren ohitura aldaketak. Izan ere, adinarekin pisua eta tamaina aldatzen da, baita gorputz osaketa ere; egarriaren sentimen guneak, erantzun inmunologikoak, kontrol mekanismoak eta liseriketa aparatuak behera egiten dute, eta horretaz gain, karbohidratoenganako intolerantzia hazten da.

Honek guztiak bere eragina du gorputzarengan, deshidratazioa 65 urtetik gorakoen ospitaleratzeen arrazoien artean Top10ean baitago (ESADE, 2010).

Estatu Espainiarrean egindako ikerketa baten esanetan, bataz beste 1791 mL (ez da nahikoa edaten, hortaz) edaten dira egunero, kontsumoa adinarekin jaisten delarik eta neskek mutilek baino gehiago edaten dutelarik. Urari dagokionez, 1082 mL soilik hartzen dira, eta lehen aipatu dugun adin-tarteei dagokionez, 50-59 adin-tartetik 60-69 adin-tartera dagoen ezberdintasuna itzela da (ESADE, 2010), asko jaisten baita.

Erorketak ekiditea gure oinetan dago

“Podiatry support crucial to prevent falls” (Spink, 2011)

Urteak joan ahala, erorketei buruz dugun informazioa gero eta handiagoa da, eta horrela jarraitu beza!

Horregatik, oinen egoerak erorikoetan zuen zeresan esanguratsua jakitean ere ez ginen gehiegi harritu, baina bai, ordea, poztu. Izan ere, informazioak aukerak ematen dizkigu, erorketak ekiditeko aukera.

Gehiegi ikertu ez diren arren, Australiako ekidite programa batzuek bide hau ireki dute azkenaldi honetan, jakinda erorketak izateko faktore askok hartzen dutela parte, jokalariak ezagutu beharko, ezta?

Ikusi da oinazpiko flexio indarrak eta orkatilaren inbertsio/ebertsio mugimenduek oreka eta abilezia funtzionala baldintzatzen dituela.

Halaber, oinetako minak bizi-kalitatea mugatzen du, baita gaitasun funtzionala ere, eta gutxi balitz, alterazioak sor ditzake gure gorputzean. Bada, aipatutako ezaugarri hauengatik eroriko kopuruak gora egin dezake.

Prebentzioaren garrantziaz

Honako sarrera motz honetan, Confederación Española de Organizaciones de Mayores (CEOMA) delakoak kaleratu zuen prebentzioa sustatzeko txostenetik pare bat ideia hartu ditugu, gripeari eta riketa fisikoari bruuzkoak, hain zuzen ere.

Izan ere, gripea gizartearen osasun mehatxuetako bat izan ohi da, eta urtero-urtero gainera, ez baitu inoiz hutsik egiten. Bere behin-betiko presentziaren arrazoia birus honek jasaten duen mutazioa da, eta sintomak diren mukiak, eztula, sukarra eta abarrekoak likido ugarirekin, elikadura onarekin, lasaigarriekin eta beharrezkoa bada medikuaren laguntzarekin lurperatu daitezke. Gainera, eta kontuan hartuz gripearengatik hiltzen diren %90a 65 urtetik gorakoak direla (CEOMA, s.d.), urtero hartu behar den bakunak, eskuak ondo garbitzeak eta higieneak garrantzia handia dute adin-tarte honetan.

Bestalde, ariketa fisikoa asko jaisten da adinean gora goazen heinean, baina honi aurre egin behar zaio, soberan ezagunak baitira kirolak dituen onurak. Adin hauetan, aktiboak izan beharko dira, oinarrizko ariketak egingo dituzte eta entrenamenduak eta aisialdiak uztartuko dituzte. Sedentarismoaren mamua desagerrarazi beharrean gaude.

Udaletxe, erakunde eta osasun zerbitzuek hainbat eta hainbat kanpaina egiten dituzte, baina gogoratu, kanpaina eraginkorrena zeuen etxeetan eta zuengandik hasita egiten direla.

Bibliografía

CEOMA: Consejos Prácticos de Prevención para Personas Mayores.(s.d.) [Kontsulta: 2012-05-12] http://www.medicosypacientes.com/files/prensa/adjuntos/CONSEJOS_PRACTICOS_CEOMA_pp.pdf

Norberaren egoera neurtzeko zenbait azterketa (IV): Yesavage

Aurrekoa

Sarrera zaharrago batean, depresioari buruz aritu ginen, baita honek eguneroko bizitzan dakartzan ondorioei buruz ere. Hauen artean daude, jakina, erorketak.

Kontzienteak garenez buruko osasunak duen garrantzia, gure ariketa fisikoko programak gure partaideen aldartean duen eragina aztertzen saiatzen gabiltza hainbat ikerketen bidez. Horretarako, Yesavage eskala erabiltzen dugu.

Yesavage eskala, The Geriatric Depression Scale izenez ere ezagutua, etxeetan, ospitaleetan eta komunitateetan bizi diren asdinekoen artean depresioa antzemateko erabiltzen da RACGP, s.d.). Auto-ebaluazio tresna bat da eta 30 item dauzka. Eskala hau Yesavage eta enparauek diseinatu zuten 1982. urtean (Yesavage, Brink, Rose et al., 1982).

Ebaluazio hau gaixo adinekoei aplikatzen da eta ardatza, ezinegon fisikoak baino gehiago, aldartea da (Nova, 2012).

Test honen bertsio laburtuak 15 baiezko/ezezko galdera ditu eta hamabost bat minututan bukatu daiteke. Dena den, kontuan hartu behar da laguntzarako lan-tresna besterik ez dela, beraz, beste eskala batzuekin batera erabiltzea komeni da, emaitza positiboak izan baititzake depresioa izan gabe. Edonola ere, 5az gaindiko emaitza batek depresioa baieztatuko liguke. 
 

Esteka: eskala

Bibliografia

NOVA, M. La Escala de Depresión Geriátrica de Yesavage [linean]. Hipocampo, 2012ko azaroak 8a. [Kontsulta: 2014-09-04]

http://www.hipocampo.org/yesavage.asp

The Royal Australian College of General Practitioners: RACGP. Geriatric Depression Scale [linean], (s.d.). [Kontsulta: 2014-04-09]. http://www.racgp.org.au/your-practice/guidelines/silverbook/tools/geriatric-depression-scale/

Yesavage JA, Brink TL, Rose TL, et al. Development and validation of a geriatric depression screening scale: a preliminary report. J Psychiatr Res. 1982-83;17(1):37-49.

Norberaren egoera neurtzeko zenbait azterketa (III): SFT

 Aurrekoa                                                                                                                        Hurrengoa

Aurreko egunean gure ‘ikasleei pasatzen diegun test bati buruz aritu ginen, ‘POMA’ testa edo Tinetti froga, hain zuzen ere. Gaur Senior Fitness Test delakoaren txanda da.
Ariketa fisikoak zahartze prozesuan azaltzen diren mugak arindu edo atzeratu ditzake, baina ariketa fisiko hori pertsonarne berariazko ezaugarrietara egokitu behar da, nahitaez. Hori dela eta, pertsona horren baldintza fisikoaren balorazioa funtsezkoa da. Senior Fitness Test (SFT) delako froga horrelako balorazioa egiteko froga da, eta edadetuei egokituta dagoen bakarrenetarikoa da (Garatachea, De Paz, Calvo et Val, 2004).
Rikli eta Jonesek diseinatu zuten froga hau, eta esan bezala, adinekoen sasoia ebaluatzeko sortu zen. Aldez aurretik erabili diren beste test batzuekin alderatuta, praktikoagoa eta osoagoa egiten duten hainbat ezaugarri ditu. Oso froga osoa da, izan ere, pertsona horren osasun azterketa egiteko independentzia funtzionalarekin lotutako ahalik eta fitness osagai gehienak hartzen baititu kontutan, beste azterketa batzuk osagai jakinengan oinarritzen baitira soilik. SFT froga hau 60 eta 94 urte bitarteko adinekoekin egin daiteke eta material eta espazio mailan ez du baldintza handirik behar. Horren ondorioz, ez da zertan laborategi batean egin behar eta aukera handiak ematen ditu.

Norberaren egoera neurtzeko zenbait azterketa (II)

 Aurrekoa                                                                                                                     Hurrengoa

Aurreko sarreretan zehar, erabiltzen edo ezagutzen ditugun azterketak ezagutarazten joan gatzaizkizue. Oraingo honetan, erortzeko arriskua neurtzeko erabiltzen diren hiru azterketa aipatuko ditugu, interesgarriak iruditu baitzaizkigu.

Lehenengo testak AFRIS du izena eta pertsona bakoitzaren beharrak hautematen ditu. Informazio hau oso baliagarria da programa egoki bat antolatzeko, eta era berean, jendeari gogorarazteko horrelako programa baten beharrean dagoela.

Gasteizen erorikoak ekiditeko ekimen polita dugu, baina eskuhartzea adinekoek partehartzen dutenean soilik da eraginkorra. Tontakeria dirudi, baina erabiltzaileak ez badaude ez goaz inora. Honen harira, adinekoen %50etik 90era ezetz esaten die horrelako entrenamenduei (Australian Government, s.d.), beraz, argi dago gure lana ‘saldu’ egin behar dela, baita beraien beharretaz jabetzea ere.

AFRIS testek beraien gabezien inguruko informazio baliagarriak eskaintzen digute, xehetasunak zehazki idazten baditugu jarrerari buruzko datuak (1 eta 2 galderak), arau subjektiboa (3. galdera), hautemandako jarrera (hurrengoa), nortasuna (5.) eta asmoa (seigarrena) argitzen baitizkigu.

Norberaren egoera neurtzeko zenbait azterketa (I): POMA

                                                                                                                                            Hurrengoa

Adinekoen egoera behatzen duten azterketa ugari daude, baina denak zehaztasun eta egokitasun ezak sor ditzakeen zalantzen menpe bizi dira. Gure gaiari dagokionez, hau da, adinekoen erorketak, espreski pausuak eta oreka aztertzen diren frogak behar dira.

Horietako bat POMA delakoa da (Salvá, Bolibar, Lucas et Rojano-Luque, 2005), zeinek 13 aldagai dituen oreka eta jarrera fisikoa ondo aztertzeko. Halaber, ibileraren ezaugarriak behatzen dituen beste 12 aldagai ditu.

Tinetti testa adinekoen mugikortasuna, oreka eta ibilera aztertzeko eta erorketak aurreikusteko gomendatua eta erabilia izan da. Bertsio ezberdinak daude eta ikerketa sistematiko batek 37 argitarapen ezberdin topatu zituen, frogaren beraren eraginkortasuna ezbaian jarriz (KÖPKE et MEYER, 2006)

Gaitasun Funtzionala neurtzen

Balorazio Geriatriko Integrala (VGI) adinekoaren eta haren zaintzaileen osasun, funtzionamendu fisiko, eta jatorri psikosoziala duten arazoei diagnostikoa egiteko dimentsio eta diziplina arteko prozesua da, zeinek plan estrategikoak burutzeko ere balio duen (Abizanda eta Romero, 2006).

Eskala ugari ditugu adinekoaren egoera aztertzeko, baina zaila da bat aukeratzea. Dena den, eskala on batek honako ezaugarriak eta gaitasunak aztertu beharko lituzke: prentsioa, gauza pisutsuak altxatzea, gorputz adarrekin gora iristea, eskailerak igo eta jaistea, eserita egotetik altxatzea eta makurtzea eta ibiltzea.

Gehien gerturatuko liratekeen eskalak Senior Fitness Testa, Short Physical Performance Battery delakoa eta Physical Disability Indexa lirateke, baina azterketa gehienen antzera bi gabezia handi xamar dituzte (Abizanda eta Romero, 2006): ezintasunen bat duenraekin nola burutu azterketa eta non dago froga bakoitzean eskaera edo exijentzia muga?

"Ez naiz gehiago eroriko, ez naiz gehiago eroriko, ez naiz..."

Sarrera moduan, erorketen datu gehiago jarriko dizkizuegu, harik eta, irakurtzearen irakurtzeaz, buruz ikasten dituzuen arte.

Hau honela, edadetuen herenek erorketak izaten dituzte urtero, emakumeak eta adinean aurrera doazenenak arrisku gehiago dutelarik.. Erorketak saihesteko modu ona da bizi-kalitate ona mantentzea, gure orekak (eta ez gara soilik oreka fisikoari buruz ari) zeresan handia baitu. Horretaz gain, gure inguruko arriskuez eta erorketen arrazoiez jabetzea ere oso lagungarria da. (CERANSKI & HAERTLEIN,2002)

Nagusi gehienek erortzeko beldur handia adierazten dute, eta horren ondorioz, etxean gelditzen dira eta beraien egoera fisikoak okerrera egiten du (ikus Kennedy Sindromeari buruzko sarrera). Horrek ez du beraien erortzeko arriskua handitu besterik egiten, handitzen eta handitzen doan elur-olde handi xamarra bihurtuz. (CERANSKI & HAERTLEIN,2002)

Erorketa bat, baina, ez da arrazoi soil batengatik gertatzen. Ez. Erorketa faktore ugariren konbinaketa da, zeinetan funtsezkoa izango den arrazoi guztien azterketa sakona egitea ondorioa hobeto ulertzeko, baita eskuhartzea zintzoago eta zehatzago finkatzeko ere. (GINÉ-GARRIGA; GUERRA, 2010)

Horren harira, askotan erorketak ekiditeko programa asko lehenengo mailako eskuhartzera (hitzaldiak eta sentsibilizazioak, alegia) mugatzen da, baita erorketen atzean egon daitezkeen hamaika arrazoiak batera jorratzera. Hala ere, ikusi da eskuhartze multifaktoriala ez dela eraginkorra izaten erorketak gutxitzeko. (GOBIERNO; PÉREZ DE LAS CASAS et al., 2010)

Erorketak Ekiditeko Programak: ideia errealitatea bihurtzen

Honezkero buruz jakingo duzuenez, 64 urtetik gorakoen %25-33ra erortzen da urtean zehar (behin, gutxienez), 80 urtetik gorakoen erdia erortzen delarik. %5-10ak lesio larriak izan ohi ditu eta ospitaleratzeen %7,5a erorketen ondorioz izaten da (DUASO, CASAS, et al. 2011).

Hau ikusita, normala da egoera honi aurre egiteko asmoa izatea, eta aukeretako bat erorketak ekiditeko programa bat abiatzea izaten da.
Ez da erraza, inondik ere, hain programa zehatz eta konplexu bat hutsetik abiatzea, baina sarrera honetan zehar jarraitu beharreko pausuak azalduko dizkizuegu, batik bat ProFaNe sareko artikuluak, eta bereziki, Dawn Skelton dokotorearenak, erabiliz.

Izan ere, zertarako balio du zerbitzu ezin hobe batek, inor ere ez badoa (Skelton, 2011a)? Askotan gertatu izan zaigu hurí, entrenamendu programa zehatz eta erakargarri bat egin ostean, gure ikasleen asistentzia ez dela espero bezain ona izan.

Ariketa fisikoa: ez edozer, ez edonola

Hurrengo sarrera motz honetan, gure ariketa fisikoko programa zehazteko pare bat zertzelada azalduko dizkizuegu, betiere Dawn Skeltonen bi artikulu hizpide hartuta.

Normala denez, gure programak hobetu nahi ditugu, eta ibiliaren ibilian gure ezagutza handitzen doa. Adibidez, komenigarria da oreka landu nahi duen programa batek gutxienez hiru hilabetean zehar astean hiru egun lan egitea (Skelton, 2011a).

Tristurak lurrera botatzen gaitu

Erorketetan eragiten duen beste faktore garrantzitsu bat bakardadea eta depresioa dira, adin nagusikoen artean gaitz nagusienetakoa dena, hain zuzen ere. Adibide bat jartzearren, AEBtan nagusien %20tik 40ra izan dezakete depresioa, bi zenbakien artean dagoen ezberdintasuna gaitz hori ezkutatzeko dagoen joerari dagokiolarik (Bulut, 2009).

Adinean zehar aldatu egiten da depresioaren eragina: 40 urte bete arte kasu kopurua igo egiten da eta urte batzuetan beherakada bat izan ondoren, 80 urtetik aurrera depresioak jota dauden pertsonak asko ugaritzen dira.

Ondo pasatzeko eta aisialdirako interesa galtzea litzateke depresioa, beste hainbat ezaugarrirekin batera: jateko gogo gutxi, insomnia, energiaren beherakada, nekea, psikomotrizitatearen gorabeherak, kontzentratzeko ahalmenetan galera, errudun sentimendua areagotzea, pentsatzeko abilezia galtzea, buruaz beste egiteko pentsamenduak izatea, eta abar luze bat.

Dependentzia eta zaintzaileak; zaintzaileak eta dependentzia

Andaluziako Juntak adinekoak zaintzen zituztenentzako ikastaro eta materialak prestatu zituen, tartean honatx aztergai dugun testu hau. Gure programan bertan zaintzaile asko ditugu, eta beraiei eta beste hainbati ere baliagarria izango zaielakoan gaude.
 
Esaten da orokorrean zaintzaileek ez dutela formaziorik jaso, eta zainketa norbere buruan hasi beharra dago (Junta de Andalucía, s.d), hau da, ‘Zainketa zeuregan hasi behar da’. Zaintzaileak ez badu bere burua ere zaintzen, horrek aldaketak sor ditzake familian, bere inguru sozialean, lan munduan, osasunean eta aldartean. Ez da gutxi, beraz.

Zaintzaileak kontu handia eduki beharko luke energiarekin, gehiegi xahutzeko arriskua baitago (Junta de Andalucía, s.d). Krisialdiren bat pasatzekotan, edota aurrera egiteko ezintasuna izatekotan, laguntza eskatzea badago, izan zerbitzu sozialei, izan zaintzaile informalei, izan lehen mailako arretari, baita elkarte eta GKE-ei ere.

Baliagarria, onartua eta maitatua sentitzea zoriontasunaren euskarrietako bat dela esan ohi da, eta horrek berdin balio du bai zaintzailearentzat, baita adinekoarentzat ere. Zaintzaileak, honen harira, eta bere lana arintzearren, zaintzen duenaren autonomia sustatu beharko du (Junta de Andalucía, s.d), besteak egin ahal duena ez egiten, baliabide ezberdinak erabiliz, ikasi ditzaketen ariketak irakatsiz, giro egokia sortuz, komunikazioa sustatuz eta errutinak eratuz.

Gaiaren inguruko informazio gehiago nahiko bazenute, eskuragarri ditugu hainbat liburuxka, tartean Gasteizko Udaletxeak argitaratutakoa.

Bibliografia

Junta de Andalucía: Guía práctica para el cuidado en el entorno familiar de personas en situación de dependencia [linean]. [Sevilla]: Junta de Andalucía, Consejería para la igualdad y bienestar social, s.d.. [Kontsulta: 2012-05-12] http://www.juntadeandalucia.es/agenciadeserviciossocialesydependencia/es/docdownload/guiaabreviada/

Aldaken apurketen inguruan

Espainiako Erregearen ebakuntzen gastua azalera atera zenean, zalaparta handi xamarra egon zen gizartean, eta nola ez, gure Programako partaideen artean.

Askotan esan dugu aldakak apurtzea oso arriskutsua dela, eta erorikoek ez dutela apurketa horiek saihesten laguntzen, izan ere, apurketen %90a erorikoengatik da (CDC, s.d.); aldez erortzen garenean, batik bat. Adinekoengan dexente jaitsi da aldaka apurtuen kopurua, baina oraindik ere ezezaguna da arrazoia.

Apurtutako aldaka batek, bataz beste 19000 $ inguru balio du, eta ez da harritzekoa ikusirik pertsona horien bostena urtera hiltzen dela (CDC, s.d.), laurdenak urte bete pasatzen duela ospitalean, batez beste aste beteko ospitaleratzea izaten dela errehabilitazioa kontuan hartu gabe, urte baten ostean herenak soilik berreskuratzen duela lehengo gaitasuna eta abar luze bat.

Halaber, aldaka apurtu ahal izateko emakumeek arrisku handiago izan ohi dute, hezurrak ahulagoak baitituzte. Osteoporosia ere hezur ahulekin lotuta dagoenez, osteoporosia dutenek aldaka gehiago apurtzen dituzte.

Bi gaitzak saihesteko ez gara urrutiegi joan behar eta ez dezazuela pentsa miraririk egin behar denik, izan ere, orain arte aipatutako irtenbideekin nahikoa baita, hau da, ariketa fisikoa, gorputza ondo zaintzea eta erorketen prebentzioa.

Bibliografia

CENTER FOR DISEASE CONTROL – CDC. Hip Fractures Among Older Adults

[linean]. [Atlanta, AEB]: CDC. S.d. [Kontsulta: 2012ko maiatzak 23a] http://www.cdc.gov/HomeandRecreationalSafety/Falls/adulthipfx.html

Botiken eragina erorketetan

Edadetuek botikekin duten harremana gorabeheratsua izaten da, eta ez da beti soberan ona izaten, izan ere, askok medikuen jarraibideak zehatz-mehatz ez jarraitzeko ohitura dute, gure esperientziaren arabera, behintzat.

Gainera, eta gure hitzaldietan askotan aipatzen dugun bezala, kasu askotan erorketekin dute zerikusia botikek, horien efektu sekundarioak direla eta. Hain juxtu, gure programako ikasleei, hasi baino lehen, beraien erortzeko arriskua zein den jakiteko Downton eskala pasatzen diegu, eta horko item bat botiken kontsumoaren ingurukoa da.

Goazen, baina, pixkanaka pixkanaka errealitate hau hobeto ulertzera Profane Erorketak Ekiditeko Sare Europarrak kaleratutako zenbait artikulurekin.

Castel adituak zuzentzen zuen ikerketa batean, laginaren parte ziren edadetuek hartzen zituzten botiken %78,5a berrikusi zen, ondorenera sendagileek 41 aldatzeko gomendio egin zituztelarik. Horietatik 10 burutu ziren bakarrik, hau da, %24,4a soilik. Honek botikarien eta medikuen arteko harremana aldatu behar dela ikusarazten digu, ikerketa honetan bien artean egin ziren 31 harremanetatik 14k erantzun baitzuten (%45a) eta 10ek soilik egin baitzuten aldaketaren bat, hau da, herena (Skelton, 2012c).

Horrek esan nahi du jende askok komeni ez zaizkion botikak hartzen dituela eta sendagileen eta botikarien partetik erantzukizuna egon badagoela.

Erorketak eta behar bereziak

Ez da berdina 65 urte baditugu edo 87; ez da berdin osteoporosia badugu edo Parkinsona; eta ez da berdin ezintasun fisikoren bat badugu edo ezintasun intelektualen bat. Horiek denak oso kontutan hartzeko faktoreak dira erorketak ekiditeko eskuhartzea diseinatzerako orduan. Gaurkoan, hain zuzen ere, ezintasun intelektualek erortzeko dituzten arriskuak aipatuko ditugu.

Egia esan, adimen urrikoentzako datuak ez dira oso pozgarriak, lehenengo emaitza hauei so egiten badiegu, bederen. %40a urtean behin erortzen da, %22a, berriz, urtean behin baino gehiagotan, eta %12ak erorikoen ondorioz min hartzen du.

Hala ere, bitxikeria pare bat badago beraien atzean. Epilepsia eta pixalarria gordetzeko abilezia eskasa dela eta (besteak beste) erortzeko arrisku handiagoa dute, baina ezberdin ibiltzen direnez, arrazoi psikologikoak tartean direla, grabitatearen erdigune ezberdina dutenez eta obesitate eskasagoarengatik, aukera gutxiago dute min hartzeko.

Horrela, Down Sindromedunak dira, zehazki, egoera ‘hoberen’ dutena, beraien berezitasunengatik (oraintsu aipatutakoak baina beste maila batean) beste guztiak baino gutxiago erori eta apurtzen baitira.

Gure esperientziak esaten digu, erorketak ekiditeko oso arreta berezia izan behar dela kasu guztietan, baina bereziki adimen urritasuna dutenekin, zaintzailea momentu batean urruntzen bada erortzeko arrisku handia izaten baita.

Bibliografia

SKELTON, D Falls and injuries in adults with intellectual disabilities [linean]. Profane, 2011ko urtarrilaren 25a. [Kontsulta: 2012-09-08]. http://profane.co/2011/01/25/falls-and-injuries-in-adults-with-intellectual-disabilities/

Teknologia berriak eta erorketak

 Gaurko honetan, teknologia izango dugu aipagai, izan ere, zenbat ate ireki izan ote dizkigute munduan zehar sortutako hamaika aurrerapen horiek? Ordenagailurik gabe ezin izango genuen sarrera hau idatzi; internetik gabe ezin izango genituen munduko gure kideek argitaratutako lanak irakurri eta guk ere ezingo genizkizuen eskaini; hegazkina zerbait berria da eta auskalo nola bidaiatuko zuten urrutira duela 100 urte,…

Eta jakina, gure eguneroko bizitzan beste hainbeste onura ere izan ditugu teknologiari eskerrak, tartean, gure eguneroko bizimodua erraztu digu eta arriskuak arindu dizkigu. Horren harira, ariketa fisikoa, erorketen ebaluazioa eta domotika lirateke gure esparruan eman diren aurrerapausu nabarmenak, gure ustetan.

Beste egun batean Manex Garaioren artikulu bat ere zabalduko dugu domotikaren inguruan, baina momentuz ariketa fisikoa eta erorketen ebaluazioa aipatuko ditugu.

Adinaren ondorioak

Gero eta ‘zaharragoak’ izan, orduan eta gehiago erortzen omen gara (Skelton, 2011), horretan ados gaude. Grundstorm eta enparauek 2008. urtean egin zuten ikerketan, non 125000 adinekok hartu zuten parte, ikusi zen 85 urtetik gorakoen %20a erori zela aurreko hiru hilabeteetan. Honi gu guztiongandik jakina den datuari gehitzen zaio, hau da, urtero adin-tarte horretatik erdia lurrera joaten den kopurua (NHS, s.d.), alegia.

Dena den, askok eta askok arrazoietan desadostasunak dituzte eta ez da harritzekoa, faktore asko baitaude. Hala ere, ziur esan dezakeguna da adina baino beherakada fisiko orokorra dela eragin handietako bat, baita gizonezkoen lo eskasia, bihotzeko arazoak, Gorputz masaren Indizearen (GMI) gorakada, alkohola edatea eta osasun arazoak eta behar dituzten makinak ez erabiltzea ere.

Askotan aipatu den bezala, erorketen atzean barne-faktoreak egon daitezke, esate baterako, ibiltzeko laguntza behar izatea, mugikortasuna galtzea, bertigoak gure oreka kaltetzea, zorabioak izatea, entzumena eta ikusmena gaizki egotea, botika asko hartzea, kontzientzia maila urria izatea, kognizio aldetik eskas izatea eta aurretik ere erorketak izatea. Kanpo-faktoreek, ordea, zeresan handia dute erorketetan, eta horiek aztertzea beharrezkoa izango da eskuhartze egoki baterako.

Erortzeko beste arrisku-faktore batzuk tabakismo eta alkoholismoa, hipertentsio arteriala eta obesitatea lirateke. (Cortes eta Coyoc, s.d.)

Hau honela, prebentzio orok erortzeko arriskua baloratu beharko luke, errejistro bat izateko parada izan, materiala, laguntza eta tresnak eskaini eta pertsona denboran eta espazioan kokatzea.

Erortzeari beldurra

Blog hau osatzen dabilen programak antolatzen dituen hitzaldietan, entzuleen erortzeko beldurra nabaritzen da. Erori ez badira ere, beraien atsekabea eta kezka aitortzen dute erantzun eta iritzien bidez. Egia da adinekoen artean beldurra izatea ulergarria dela, batik bat izan ditzakeen ondorioak aztertuz gero.

Honen harira, osasunak, historialak eta ezaugarri pertsonalek beldur maila hori igo edo jaitsiko dute, kasuak kasu (Parraga Martínez, 2010).

Hau honela, pertsona batzuk kezka hori nabarmenago izango dute, beraien ezaugarriak direla eta. Pertsona hauek, orokorrean, 75 urtetik gorakoak dira, alfabetatu gabeak, botika andana hartzen dituztenak, arnasketa gaixotasunak izandakoak edo badituztenak, erorketa gehiago izandakoak, arazo lokomotoreak dituztenak eta abar luze bat.

Zoritxarrez, % 45ak soilik uste dute erorketak ekidingarriak direla, eta beraien ezkortasun horren ondorioetako bat isolamendu soziala da , beldurra duten % 65aren kasuan gertatzen baita hau (Parraga Martínez, 2010).

ProFaNekoen beste ikerketa batek dio, honen harira, erorketei beldurra baldin badiegu, eta horri askotan azken honen ondorioa den mugimenduen mugatzea gehitzen baldin badiogu, gure ibilera trakestea besterik ez dugula lortuko 60 eta 70 urte bitartean (Skelton, 2010).

Ondorioz, ondo ikasita dugun ‘Kennedy Sindromearen’ atzaparretan eroriko ginateke, eta ez dugu hori nahi, ezta?

Bibliografia

PARRAGA MARTINEZ, Ignacio et al. Miedo a las caídas en las personas mayores no institucionalizadas. Gac Sanit [online]. 2010, vol.24, n.6 [citado  2014-03-17], pp. 453-459 . Disponible en: <http://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0213-91112010000600004&lng=es&nrm=iso>. ISSN 0213-9111.

SKELTON, D Fear of falling and activity restriction predicts poor gait performance in 60-70 year-olds [linean]. Profane, 2010eko uztailaren 23a. [Kontsulta: 2012-09-08]. http://profane.co/2010/07/23/fear-of-falling-and-activity-restriction-predicts-poor-gait-performance-in-60-70-year-olds/

Lezio garrantzitsuena: Kennedy Sindromea

Adi irakurri gaurko sarrera hau, izan ere, erorketek dakartzaten ondorio larriena izango dugu aipagai: Kennedy Sindromea edo Erorketaren Ondorengo Sindromea.

Dena den, ezer baino lehen, eta ohitura dugun legez, etimologia pixkat!

Erortzen direnen erdia, gutxi gora-behera, behin baino gehiagotan erortzen dira urte osoan zehar (ALFARO, 2008).

Gainera, honezkero jakingo zenuten instituzionalizatutakoak gehiago erortzen direla, bada ohe bakoitzeko, 1,5 eorketa izaten da urteko. Halaber, erori zain direnen %25ak esan du beraien mugikortasuna mugatu egin dela eta Eguneroko Bizimodurako Ekintzak burutu ahal izateko independentzia galdu dutela.

Dena den, ezinezkoa da erorketen fenomenoa, eta honenbestez sindrome honen fenomenoa lesio fisikoen bidez soilik azaltzea (ALFARO, 2008).

1982an Murphy eta Isaacs ikertzaileek aurkitutako sindrome hau azaldu nahiko bagenu, horrela definituko genuke:

“Erori den adineko batek izan duen jarrera eta jokabide aldaketa.”

Bere ezaugarriak, besteak beste, honako hauek dira: mugikortasuna murriztea, berriro erortzeko beldurra, sozialki isolatzea eta norberarengan dagoen konfidantza galtzea (ALFARO, 2008).

(AUSTRALIAN GOVERNMENT, 2005)

Nondik dator sindrome hau, baina?

Zer da lehena? Erortzeari beldurra edo erorketa bera? Erantzuna edozein izanik ere, argi dago harreman estua dagoela bi faktoreen artean (ALFARO, 2008).

Erorketak, gai mamitsua (I): datu orokor batzuk

Hurrengoa

Erorketak gora, erorketak behera; nahikoa mami izango al du gai honek prebentziorako plan eta programa indartsuak sortzeko? Hainbeste material al dago blog bat abiatzeko adina?

Antza denez, bai, zeren bestela ez luke zentzurik hainbesteko garrantziarik ematea gai honi. Sarrera honetan gaiaren inguruko literatur kopuru handia erabili dugu, baina ez da, ezta gutxiagorik ere, eskuragarri dagoen guztiaren erdia ere.

Ea artikulu honetan zehar gaiaz arduratzen hasten garen!

Lehenik eta behin, erorketen inguruko datu batzuekin hasiko gara, egoera zein den ulertzeko.

Esaterako, ba al zenekien (SAGG, 2004) erorketak istripu bidez gertatzen diren heriotzen lehenengo arrazoia direla 65 urtetik gorakoengan, beraiek kopuru osoaren % 75a direlarik?

Are eta gehiago, 65 urtetik gorakoen herena erortzen da urtero, eta kopuru hau %50era igotzen da pertsona horiek 80 urtetik gorakoak badira (NHS, s.d.) . Gainera, bitxia bada ere, herrialde bakoitzean ehuneko hau oso-oso antzekoa da, eta zenbaki bat gora-behera, berdina izaten da beti.